Լավաշի գրանցման հարցն օրերս կրկին հայտնվել էր ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի օրակարգում: Հայտի հեղինակներն այս անգամ հինգ պետություններ էին, ցանկում նաև Թուրքիան էր և Ադրբեջանը: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության միջկառավարական կոմիտեն նոյեմբերի 30-ին Եթովպիայում գումարած իր նստաշրջանում մեկ անգամ ևս լավաշ հացին առնչվող մշակույթը ներառեց Մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկ։ Հայկական պատվիրակության ջանքերով հայտը սակայն ընդունվել է լրամշակմամբ: Կոմիտեի Ադիս Աբեբայում կայացած 11-րդ նիստի արդյունքներն այսօր ամփոփել են ՀՀ մշակույթի նախարարի տեղակալ Արև Սամուելյանը և ՀՀ ԱԳՆ միջազգային կազմակերպությունների վարչության պետ, Հայաստանի՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ազգային հաձնաժողովի գլխավոր քարտուղար Վահրամ Կաժոյանը։
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության միջկառավարական կոմիտեում օրերս կրկին օրակարգում էր հայտնվել «լավաշի գրանցման խնդիրը»: «Տափակ հաց թխելու և հյուրասիրելու մշակույթ՝ լավաշ, քաթըրմա, ժուպկա, յուֆկա» ձևակերպմամբ հայտն այս անգամ ներկայացրել էին Ադրբեջանը, Թուրքիան, Իրանը, Ղազախստանը և Ղրղզստանը։ Բավարարելով հայտը` ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության միջկառավարական կոմիտեն նոյեմբերի 30-ին Եթովպիայում գումարած իր նստաշրջանում մեկ անգամ ևս լավաշ հացին առնչվող մշակույթը ներառեց Մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկ։ Նույն ցանկում հայկական լավաշը հայտնվել էր երկու տարի առաջ: 2014-ին հայտը ներկայացրել էր Հայաստանը, «Լավաշ. ավանդական հացի պատրաստումը, նշանակությունը և մշակութային դրսևորումները Հայաստանում» ձևակերպմամբ: Սույնը հաշվի առնելով` հայկական պատվիրակությունը պնդել է, որպեսզի հիշյալ հայտը ենթարկվի լրամշակման:
«Բանակցությունների արդյունքում՝ քննարկելով համատեղ հայտը, կոմիտեն իր որոշման մեջ հղում է կատարել Հայաստանի կողմից ներկայացված հայտի առնչությամբ 2014 թվականին ընդունված որոշմանը՝ հաստատելով, որ «տարածաշրջանի, ինչպես նաև այլ երկրներում ապրող համայնքները կիրառում են հայտում ներկայացված տափակ հացի տեսակները»,- ասում է ՀՀ ԱԳՆ միջազգային կազմակերպությունների վարչության պետ, Հայաստանի՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ազգային հաձնաժողովի գլխավոր քարտուղար Վահրամ Կաժոյանը։ Նա սա համարում է հայկական պատվիրակության ձեռքբերումը:
Վերջինն այսօր, ի դեպ, համաձայնեց լրագրողի այն դիտարկմանը, թե ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ցանկերը գնալով ավելի ու ավելի զավեշտալի են դառնում: Անհասկանալի է նաև նպատակը, թե ինչու պետությունների ներկայացուցչական պատվիրակությունները պետք է հավաքվեն ու ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամբիոնում վիճեն՝ փլավը ուզբեկական է, ղրղզական, թե՞ ղազախական, կամ դոլման հայկակա՞ն է , թե՞ թուրքական։ «Նշված տարօրինակություններին անդրադարձավ հենց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կոմիտեն, որովհետև իսկապես զավեշտալի է, երբ ներկայացվում են նման անհասկանալի հայտեր: Իրականում պետք է հիմք ընդունել կառույցի կանոնադրությունը, ըստ որի, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կամ մասնավորապես՝ Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության միջկառավարական կոմիտեն չի գրանցում ճաշատեսականեր, հացատեսակներ: Այն գրանցում է դրանց հետ կապված մշակութային դրսևորումները»։
ՅՈՒՆԵՍԿՕ, բավական հնչեղ անունով կառույց, որտեղ թեժ մարտեր են մղվում այս կամ այն ճաշատեսակի կամ հացատեսակի շուրջ և լռության են մատնվում, օրինակ, Նախիջևանի հազարավոր խաչքարերի ոչնչացման վերաբերյալ ահազանգերը: Այս կառույցի հետ համագործակցությունից ու այստեղ ծավալվող թեժ մարտերից ի վերջո ի՞նչ է շահում Հայաստանը:
«Միաժամանակ՝ դուրս մնալ այդ գործընթացներից, ասելով թե կառույցը քաղաքականացված է, տեղին չէ»,- նկատում է մշակույթի նախարարի տեղակալ Արև Սամուելյանը։
Եթովպիայից վերադարձած հայկական պատվիրակության անդամներն այսօր հիշեցին «Սասնա ծռեր» էպոսի գրանցման ժամանակ Թուրքիայի զավեշտալի պահվածքը: Հայտը ներկայացնելուց հետո վերջինը Հայաստանին և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին մեղադրել էր Թուրքիայի տարածքային ամբողջականության դեմ ոտնձգության մեջ՝ նշելով, թե հայտում հիշատակված են Մուշ, Սասուն և Տարոն տեղանունները: Հայկական կողմի արձագանքը եղել էր կարճ ու հստակ՝ երբ ստեղծվում էր «Սասնա ծռեր» էպոսը չկար ոչ Թուրքիան, ոչ էլ անգամ Օսմանյան կայսրությունը: